Toplum genelinde sık görülen, kalın barsağın çıkış kısmı ve anal bölgeyi ilgilendiren bir grup hastalığı tanımlamaktadır. Hassas, ağrılı, yaşam kalitesinde kritik öneme sahip ve mahrem kabul edildiğinden tanı ve tedavi prosedürleri kapsamlı ve zordur.
Hemoroidal Hastalık (Basur)
Hemoroidler, kalın barsağın çıkışa yakın kısmındaki normal damarsal yapılardan oluşan yastıkçıklardır. Her insanda var olan bu yapıların genişlemesi ve bulgu vermesine hemoroidal hastalık denir. Normalde hemoroidal damarlarda biriken kan, anüsü (makatı) tam kapatarak, kişi istemli olarak anüsü kontrol eden kaslarını kasmadığı halde dahi, dışkılama kontrolünü sağlar.
Neden Hemoroidal Hastalık Olur?
Kabızlık, çok ıkınma, posasız beslenme, sıvı tüketiminin az olması, uzun süre ayakta kalma, ağır yük kaldırma, ailevi yatkınlık hemoroidal hastalık için hazırlayıcı sebeplerdir.
Sınıflaması
Dış ve iç hemoroidler olmak üzere 2 tiptir.
Dış hemoroidler makat dış kısmında sıklıkla morumsu renk değişikliği olan şişmiş damar yumakları şeklinde görülür.
Dış hemoroidler evrelenmezken, iç hemorodiler 4 evrede incelenmektedir.
- evre dışarıya doğru sarkan meme olmaksızın kanama yakınmasına neden olan hemoroidlerdir.
- evre, dışkılama sırasında dışarıya sarkan ve sonra kendiliğinden içeri giren hemoroidi tanımlar.
- evre, ıkınma ile dışarıya sarkan meme, ancak hasta tarafından içeri itilebilmektedir.
- evrede ise hemoroidler hep dışarıdadır, içeri girmezler.
Bulguları Nelerdir?
Genellikle ilk bulgu kanamadır. Dışkılama sonrası ele gelen şişlik olması, ıslaklıkve akıntı hissi, ağrı, kaşıntı en sık karşılaşılan şikayetlerdir.
Tanısı Nasıl Konur?
Detaylı hasta değerlendirmesi ve elle yapılan muayene, tanı için yeterlidir. Eğer şikayetler ile örtüşmeyen muayene bulgusu varsa altta yatan olası barsak hastalıkları açısından rektoskopi, kolonoskopi gibi kalın barsak inceleme tetkikleri yapılmalıdır.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Hastaların çoğunda beslenme, dışkılama alışkanlıklarında düzenleme, uygun lif takviyesi, ağızdan alınan ilaçlar ve bölgesel krem-fitil tedavilerinin kombinasyonu ile tedavi mümkünür.
Tedavinin yetersiz olduğu durumlarda cerrahi dışı ve bu yöntemlerin de uygun olmadığı hastalarda cerrahi tedaviler önerilmektedir
Bant Ligasyonu: İç hemoroidlere, özel bir cihaz ile bant yerleştirilmesi sonucu kan akımının kesilmesini ve hemoroid yastıkçığının küçülmesinin amaçlandığı tedavi yöntemidir.
Hemoroid Arter Ligasyonu(HAL): özel bir ultrasonografik cihz ile hemoroid damarının tespit edilerek bağlanması, buna ilaveten özel bir dikiş tekniği ile aşağı sarkan hemoroid yastıkçığının olması gereken yere asılmasına imkan sağlayan tedavi yöntemidir.
Lazer Uygulamaları: Hmeoroid yastıkçıklarının içine 2-3 mm kalınlığındaki lazer ucu ile girilerek damarının yakılması ile hemoroid yastıkçığı küçülten tedavi uygulamasıdır.
Cerrahi(Hemoroidektomi): Klasik yaklaşım ile önce hemoroidal damar bağlanır, takiben hemoroid yastıkçığı kaslara zarar vermeden çıkartılır.
Anal Fissür (Makat çatlağı)
Anal Fissür (Makat çatlağı)Kalın barsak çıkışında, genellikle orta arka tarafta olan ağrılı yırtık şeklinde yaradır. Eğer hastalık uzun sredir varsa hemen çatlağın dışında eşlik eden skin tag(et parçası) görünümü oluşmakta, hemoroidal hastalıkla karıştırılmasına neden olmaktadır.
Neden Makat Çatlağı Olur?
Kabızlık, sert-kalın dışkılama, ishal atakları, çok ıkınma, stresli yaşam koşulları hastalığın oluşumunu hızlandırmaktadır. Hastalığın ana oluş mekanizması ise makat bölgesini saran kaslardaki istemsiz, fazla kasılmadır. Tedavideki tüm unsurların da hedefi bu kas kasılmasıdır.
Sınıflaması
Akut ve kronik anal fissür olarak ayrılır. Akut yani yeni gelişmiş makat çatlağı yüzeyeldir, kolayca tedavi edilebilir. Ancak tanıda gecikme olur ve kronikleşirse tedavisi bazen zor olabilmektedir.
Bulguları Nelerdir?
Dışkılama esnasında ağrı, yanma, tuvalet kağıdına bulaşır şekilde çizgisel kanama ile sık karşılaşılır. Bunun yanı sıra dışkılama sırasında cam ya da jilet ile kesilir şekilde ağrı, hastaların en sık yaptığı tariftir. Tanıda gecikme olduğunda ıslaklık hissi ve kaşıntı eklenmektedir.
Tanısı Nasıl Konur?
Detaylı hasta değerlendirmesi ve elle yapılan muayene, tanı için yeterlidir. Eğer şikayetler ile örtüşmeyen muayene bulgusu varsa altta yatan olası barsak hastalıkları açısından rektoskopi, kolonoskopi gibi kalın barsak inceleme tetkikleri yapılmalıdır.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Hastaların çoğunda beslenme, dışkılama alışkanlıklarında düzenleme, uygun lif takviyesi, sıcak su duşu, bölgesel kas kasılması üzerine etkili kremlerin kombinasyonu ile tedavi mümkünür.
Tedavinin yetersiz olduğu durumlarda cerrahi dışı ve bu yöntemlerin de yeterli olmadığı hastalarda cerrahi tedavi önerilmektedir.
Bo…ks Enjieksiyonu: Yaşamsal düzenleme ve tıbbi tedavi ile iyileşme sağlanamayan hastalarda kas içerisine botulinum toksini yapılarak 4-6 ay süre ile geri dönüşlü olarak kas felci sağlanmakta; bu dönemde çatlağın iyileşmesi hedeflenmektedir.
Ameliyat(Sfinkterotomi): Bölgesel anestezi ile yaklaşık 10 dakika süren bir ameliyattır. Hastalıın sebebi olan kasın bir kısmı kesilerek makat çatlağının iyileşmesine olanak sağlanmaktadır. Bu esnada makat çıkışında oluşmul et parçası da çıkarılabilmektedir.
Perianal Apse
Makat çevresinde makatın içini kayganlaştıran bezlerde tıkanıklık olması nedenli oluşan enfeksiyöz hadisedir.
Neden Perianal Apse Olur?
Hemen her yaşta ve her iki cinsiyette de hastalık olabilmektedir. Kayganlaştıran bezlerde tıkanıklık olması sonucu, bezin salgıladığı sıvının birikmesi ve bölgenin enfekte olması nedeni ile olmaktadır. Ancak genç yaş ve sık tekrarlama olması halinde altta yatan barsak hastalıkları ve bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlar araştırılmalıdır.
Sınıflaması
Kalın barsağın çevresinde normal anatomik yapıda bir takım potansiyel boşluklar bulunmaktadır. Makat çevresinden başlayan apsenin bu alanlara doğru genişleme durumuna göre yerleşim yerine göre ad almaktadır.
Bulguları Nelerdir?
Makat çevresinde şiddetli ağrı, şişlik, ateş en sık başvuru şikayetleridir. Apsenin cilde açılması ile akıntı da olabilmektedir. Eğer doktora başvuruda gecikme olur, tanı ve tedavide yetersizlik olur ise yaşamı tehdit eden Fournier Gangreni adı ile bilinen çok ciddi bir duruma dönüşebilir.
Tanısı Nasıl Konur?
Genellikle anamnez ve anal bölge muayenesi tanıda yeterlidir. Ancak apsenin derin yerleşimli olması ya da klinik şüphe varlığından makat bölgesinden yapılan Ultrason veya bilgisayarlı tomografi çekilmesi gerekmektedir.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Perianal apsenin tedavisi, acil cerrahi drenajdır. Bölgesel anestezi ile kısa süren bir cerrahi müdahaledir. İltihabın tamamen boşaltılmasını ve ilgili alanların tamamen temzilenmesini içerir. işlem sonrası yara yeri açık bırakılır; apse alanı çok geniş ise boşaltıcı dren denilen cerrahi materyaller kullanılabilir. Apsenin iğne ile boşaltılması, sadece antibiyotik tedavisi ile odağın kontrol edilmeye çalışılması tedavide yetersiz kalmaktadır. Yeterli ve uygun tedavi sonrası dahi hastaların %40 ında perianal fistül gelişmektedir.
Perianal Fistül
Bir ucu makatın içinde, diğer ucu deride olan bir kanalcık içerisinden sürekli olarak akıntı gelmesi olarak tanımlanabilir. Sıklıkla geçirilmiş perianal apse nedenlidir.
Neden Perianal Fistül Olur?
Sıklıkla geçirilmiş perianal apse nedenlidir. Bazen altta yatan barsak ilişkili ve barsak dışı nedenler olabilmektedir. Geçirilmiş hemoroid, fissür cerrahisi, iltihabi barsak hastalıkları, bölgesel yaralanmalar, bağışıklık baskılayıcı hastalıklar, ilaçlar hastalık nedeni olarak karşımıza çıkabilir.
Sınıflaması
Fistüller makat çevresindeki kaslarla olan irtibatına göre basit ve komplike fistüller olarak ayrılabilmektedir.
Bulguları Nelerdir?
Makat çevresinden olan akıntı en sık bulgudur. Hastanın öyküsünden geçirilmiş apse olup olmadığı irdelenmelidir.
Tanısı Nasıl Konur?
Detayı hasta öyküsü alınması ve fizik muayenede dış ağzın görülmesi ile şüphe uyanması halinde mutlak anoskop ilemakat içerisi değerlendirilmelidir. Tedavi öncesi fistülün haritası çıkarılmalı, kaslarla irtibatının tayini için MRG çekilmelidir.
Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Tedavi seçenekleri fistülün haritasına göre değişkenlik göstermektedir. tüm tedavilerde değişen oranda tekrarlama ihtimali bulunmakta ve özellikle komplike fistüllerde olası kas harabiyeti nedenli günlük hayatı az ya da çok etkileyen gaz-büyük abdest tutma kusurları ile karşı karşıya kalınabilmektedir.
Fistülotomi
Basit fistüllerde kanalın üzerini örten derinin kesilmesi ve açık bırakılan yaranın içinin temizlenmesi yeterli olurken Komplike fistüllerde çok aşamalı cerrahi yöntemler önerilmektedir.
Seton
Komplike fistüllerde aşamalı cerrahi yöntemlerdendir. Fistülün anatomisi ortaya konduktan sonra içerisinden geçirilen kılavuz tel yardımı ile fistülü kateden lastik, silikon vs materyalden gevşekçe bir ip bağlanır ve ilk aşamada enfeksiyon kontrolü sağlanır, apse oluşumu engellenir. Bu aşamadan sonra tedavi şeması şekillendirilir.
Lazer (FiLac)
Günümüz modern uygulamalarından lazerin perianal fistülde kullanımı, hem olası tekrarlama ihtimalinde yeniden uygulabilir olması; hem de kas ile ilgili doğabilecek harabiyet ihtimalinin sıfıra yakın olması nedenli sık tercih edilen yöntemlerdendir. Bölgesel anestezi ile çok kısa sürede uygulabilen bir yöntem olup hasta işlem sonrası günlük hayatına devam edebilmektedir. Özellikle karmaşık anatomisi olan ve enfeksiyon sıklığı fazla olan hastalarda öncesinde seton bağlanması, uygun bir yaklaşımdır.
